وقوع حادثه تلخ تروریستی گروهگ جیش العدل(ظلم) علیه پایگاه انتظامی «راسک» در استان سیستان و بلوچستان که به شهادت و زخمی شدن شماری از ماموران نیروی انتظامی انجامید، نشان داد که شاخه های گروه های تروریستی منطقه همچنان در حال طراحی و انجام حملات مسلحانه با هدف ناامنی و بی ثباتی در نواحی مرزی ایران هستند. «ایران» در گفت و گو با نوید کمالی، پژوهشگر سیاست خارجی به بررسی ابعاد این حمله تروریستی و زمینه های شکل گیری آن پرداخته است.
حمله اخیر تروریستی جیش العدل(ظلم) به منطقه «راسک» نشان داد که منطقه سیستان و بلوچستان همچنان در معرض حملات و تهدیدات امنیتی گروه های تروریستی است. این حملات با چه هدفی از سوی این گروه های تروریستی انجام می شود؟
گروهک تروریستی جیش العدل ازجمله گروه های تروریستی تجزیه طلبی است که در طول قریب به یک دهه اخیر از طریق اجرای حملات تروریستی به دنبال تهدیدآفرینی علیه امنیت ملی و وارد کردن خدشه به ثبات کشور بوده است. با نگاهی به تاریخ اقدامات تروریستی شاخص این گروهک و بررسی تحرکات تبلیغی و رسانه ای آن می توان به خوبی به این نکته دست یافت که جیش العدل از طریق طراحی و انجام حملات مسلحانه به اهداف مختلف به دنبال ایجاد ناآرامی ها و بی ثباتی در استان سیستان و بلوچستان است. سرکردگان و حامیان پشت پرده این گروهک معتقدند که با ایجاد ناآرامی ها می توان فشار ترکیبی موثری را علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرد. پر واضح است که استعداد تهدیدآفرینی جیش العدل نشات گرفته از حمایت های سرویس های اطلاعاتی و امنیتی معارضی است که در چهارچوب سیاست های قدرت های فرامنطقه ای به دنبال شکل دهی بحران در داخل کشور و تضعیف سیاست های منطقه ای کشورمان خصوصا در حوزه مقاومت هستند؛ به طور مثال حادثه تروریستی راسک در حالی رخ داد که توجهات جهانی به حوادث غزه و تحولات دریای سرخ جلب شده است، لذا می توان یکی از اهداف طراحی این اقدام خون بار را تلاش برای انحراف افکار عمومی از تحولات منطقه دانست. بایستی بر این نکته تاکید کرد که حوادث غزه و بحران انسانی شکل گرفته در این منطقه و همزمان تحرکات مقاومت یمن در دفاع از مردم غزه، توجهات جهانی را معطوف به خود کرده و عملا رژیم صهیونیستی و مهمترین پشتیبان آن یعنی ایالات متحده امریکا را تحت فشار افکار عمومی جهان برای پذیرش شکست در قبال مقاومت فلسطین قرار داده است. البته واشنگتن و تل آویو به خوبی بر این نکته واقفند که پذیرش شکست آثار زیانبار و جبران ناپذیری برای آنها و خصوصا سرنوشت وجودی رژیم صهیونیستی خواهد داشت! علاوه بر این بنا بر اساس اسناد و اطلاعات افشا شده از اهداف و ماموریت های سرویس های اطلاعاتی امریکایی و صهیونیستی در قبال کشورمان، این سرویس ها در طول دهه های اخیر خصوصا دهه نود خورشیدی به طور جدی در راستای اهدافی ازجمله تضعیف جمهوری اسلامی ایران، فراهم کردن زمینه تغییر نظام و تضعیف نقش آفرینی منطقه ای و فرامنطقه ای کشورمان سرمایه گذاری کرده اند که خلق گروهک جیش العدل محصول همین هدف گذاری است.
یکی از حوزه های نفوذ و طراحی عملیات تروریستی این گروه ها کشور پاکستان است و این در حالی است که تهران و اسلام آباد در زمینه همکاری های امنیتی به تفاهماتی دست یافته اند. اما به نظر می رسد زمینه های اجرای این تفاهمات چنان که باید فراهم نیست.
در سال های اخیر، پاکستان تلاش هایی برای بهبود امنیت مرزها انجام داده است. این اقدامات شامل تقویت نیروهای امنیتی، ایجاد زیرساخت های امنیتی و همکاری با کشورمان در زمینه مبارزه با تروریسم خصوصا از طریق تامین امنیت مرزها بوده است. بدون شک مرزها نقش کلیدی و مهمی در تامین و تضمین امنیت کشورها دارند. در رابطه با امنیت مرزی در استان سیستان و بلوچستان بایستی به این نکته توجه داشت که این استان دارای بیش از 900 کیلومتر مرز زمینی مشترک با کشور پاکستان است، لذا سودجویان و گروهک هایی مانند جیش العدل با سوءاستفاده از برخی خلاهای نظارتی دست به جابه جایی در دو سوی مرز می زنند و این گونه به حیات نامشروع خود و تداوم تهدیدآفرینی ادامه می دهند. بایستی به این نکته توجه داشت که مرز ایران و پاکستان در بسیاری از نقاط ناهموار و کوهستانی است، لذا کنترل آن به شکل سنتی با چالش های متعددی در دو سوی مرز و خصوصا در سوی پاکستان روبه رو است، علاوه بر این بحران های سیاسی مستمر در پاکستان و ضعف های اقتصادی این کشور مانع از تقویت ظرفیت های مرزبانی این کشور شده است که یکی از پیامدهای آن افزایش سودجویی گروهک های تروریستی از ظرفیت مرزهاست.
بنابراین به نظر می رسد نوع مواجهه با گروه های تروریستی متناسب با تغییرات تاکتیکی که در رویکرد این گروه ها صورت گرفته، نیازمند بازنگری است.
گروهک های تروریستی مانند جیش العدل اگر چه دارای رفتار و منشی داعشی هستند اما ماموریت و کار ویژه آنها به طور خاص در حوزه تهدید ثبات و امنیت مناطق مرزی و شکل دهی تنش های قومی و مذهبی تعریف شده است تا به واسطه این دست تهدیدآفرینی ها امکان توسعه جنوب شرق کشور ممکن نشود و به طور مثال کلان پروژه بندر چابهار به رقیبی برای بنادر دیگر کشورهای منطقه بدل نگردد، لذا این گروهک جز تحرکات کور، توان و قابلیت تهدیدآفرینی در ابعادی هم سطح داعش که چند سالی منطقه غرب آسیا را درگیر خود کرده بود، نداشته و ندارد. شخصا به عنوان یک پژوهشگر و مولف آشنا با تجربیات جهانی در حوزه جنگ ترکیبی (Hybrid Warfare) بر این عقیده ام که برای مقابله با تداوم تهدیدات امنیتی در مرزها و خاصه استان هایی مانند سیستان و بلوچستان بایستی بازنگری با رویکرد روزآمدسازی منطبق بر شرایط زمانه در سیاست های ضد تروریسم صورت پذیرد. همانگونه که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی مراسم رحلت امام(ره) فرمودند، در دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و اینترنت نمی شود با همان ابزارهای چهل سال قبل کار کرد و باید ابزارها متناسب با زمان انتخاب شوند. در رابطه با سیاست های ضدتروریسمی نیز بایستی به این نکته توجه کرد که در عصر هوش مصنوعی و فراگیری رسانه های اجتماعی، مبارزه با تروریسم نیز بایستی روزآمدسازی شده و متناسب با شرایط زمانه متحول گردد.به همین دلیل در سالیان اخیر، رویکردهای جهانی جدیدی در حوزه ضدتروریسم (Counter terrorism) مطرح شده است. در گذشته رویکردهای سنتی و مبتنی بر مقابله نظامی و امنیتی با تهدیدات تروریستی در سطح جهان مورد توجه بودند اما در رهیافت های جدید عوامل غیرنظامی و نرم مانند توسعه اقتصادی و اجتماعی و آموزشی در مقابله با تروریسم و خشکاندن ریشه های آن اولویت یافته اند. به عبارت بهتر در عصر جدید مبارزه با تروریسم دارای دو بازوی سخت و نرم بوده و در قالبی ترکیبی به دفع تروریسم می پردازد. به طور مثال یکی از رویکردهای جدید در حوزه ضدتروریسم تاکید بر اهمیت و ضرورت همکاری بین بخش های مختلف دولتی، مدنی و خصوصی است. این رویکرد معتقد است که برای مقابله موثر با تروریسم و شورش گری لازم است که تمام بخش های جامعه دست به دست هم دهند. در این رویکرد، دولت، سازمان های غیردولتی، بخش خصوصی و مردم باید با یکدیگر همکاری کنند تا زمینه های بروز تروریسم را شناسایی کرده و از بین ببرند. این همکاری می تواند در زمینه های مختلفی مانند آموزش، اشتغال، توسعه اقتصادی و غیره انجام شود. در رویکرد جدید دیگری که رویکرد پیشگیرانه نامیده می شود، بر اهمیت پیشگیری از وقوع تروریسم تاکید می شود. این رویکرد معتقد است که برای مقابله موثر با این پدیده ها، لازم است که زمینه های بروز آنها را شناسایی کرده و از بین برد.
به نظر می رسد جمهوری اسلام در پی تفاهم با پاکستان با تشکیل بازارچه های مرزی مشترک در روند بهبود وضعیت اقتصادی مناطق شرقی کشور چاره جویی کرده است. نظر شما چیست؟
بله؛ بر اساس چنین رویکردهایی تلاش می شود تا تمام عوامل کوچک و بزرگ زمینه ساز تروریسم و شورش گری مانند فقر، بیکاری، تبعیض و نابرابری شناسایی و از بین برده شوند. این کار می تواند از طریق اجرای برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی، اصلاح قوانین و مقررات و برخورد با تبعیض و نابرابری احتمالی انجام شود.همانگونه که مشخص است در این رویکردها بر اهمیت مشارکت مردمی در مقابله با تروریسم تاکید می شود چرا که بر اساس رهیافت های جدید مردم و خاصه نخبگان مردمی نقشی کلیدی در شناسایی و مقابله با عوامل زمینه ساز تروریسم دارند، لذا در رابطه با مبارزه موثر با تروریسم در کشورمان نیز بایستی به شکل جدی در پی افزایش مشارکت و نقش آفرینی مردم به عنوان بخشی از جامعه مدنی، در شناسایی و مقابله با عوامل زمینه ساز تروریسم بود. این مشارکت می تواند از طریق آموزش، آگاهی بخشی و ایجاد ظرفیت های لازم برای مردم انجام شود؛ به طور مثال استان سیستان و بلوچستان دارای ظرفیت های بی بدیل طبیعی و انسانی گردشگری است که می تواند منجر به خلق میلیون ها دلار درآمد برای مردم این استان شود، لذا توسعه آموزش ها در این حوزه و فراهم کردن زمینه شکل گیری تشکل های مردمی گردشگری در این استان علاوه بر کارآفرینی برای انبوه جوانان موجب رونق اقتصادی و شکل گیری امنیت مردم پایه در این استان خواهد شد. بایستی به این نکته توجه داشت که استان سیستان و بلوچستان یکی از استان های نخبه پرور و عزیز ایران اسلامی است، لذا می توان با اندکی تدبیر ظرفیت های نخبگانی این استان را در مسیر خشکاندن ریشه های تروریسم به کار گرفت و این استان را در مدار توسعه اقتصادی و تبدیل شدن به یکی از شاهرگ های اقتصادی کشور پیش برد.در این رابطه و به عنوان یک راهکار اصولی و اساسی ضدتروریسم می توان پیشنهاد کرد که توسعه هر چه سریعتر منطقه مکران با محوریت بندر چابهار که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب هم هست، مورد توجه قرار گیرد. در رابطه با حادثه اخیر راسک ذکر این نکته ضروری است که نهادهای اقتدار آفرین باید به اهمیت تصویر سازی حرفه ای بیش از پیش توجه داشته باشند چراکه نحوه اطلاع رسانی و نوع مدیریت صحنه در این حوزه خصوصا پس از وقوع یک حادثه تروریستی نیازمند هوشمندی و توجه بیشتر و حرفه ای تر مدیران صحنه است و باید همه دست اندرکاران دلسوز توجه ویژه ای به اهمیت نحوه بهره برداری از ظرفیت رسانه در بازنمایی اقتدار نهادهای امنیت آفرین داشته باشند و به اصولی ترین شکل از ظرفیت رسانه برای نمایش اقتدار کشور بهره ببرند تا این دست انعکاس های رسانه ای خود کارکرد موثری در زمینه بازدارندگی داشته باشد.
