بصیرت/ طی ماه های گذشته با فروکش کردن درگیری های مسلحانه در سرزمین شام و به طبع آن تجدید حاکمیت ملی دولت سوریه بر خاک این کشور زمینه برای بازگشت 5 میلیون پناه جوی جنگ زده سوری به شهر ها و روستاهایشان فراهم شده است اما آنچه در این بین بازگشت مجدد آوارگان سوری به شهر ها و روستا هایشان را با چالش جدی روبرو کرده است حجم بالای ویرانی ها و تخریب های ایجاد شده در طول بیش از 7 سال جنگ داخلی سوریه است که این مساله به خودی خود بخش عمده ای از زیرساخت های عمرانی ، زیستی و البته اقتصادی این کشور را غیرقابل بهره برداری نموده است.
متاسفانه شدت و گستردگی تخریب های تحمیل شده بر زیرساختهای غیر نظامی سوریه به حدی است که بنا بر آمارهای مراکز مطالعاتی بین المللی دولت سوریه برای بازگشت به شرایط قبل از جنگ نیاز به سرمایه گذاری بیش از 300 میلیارد دلاری در زیرساخت های کشور خود دارد، با این حال و بدون تردید با توجه به منابع مالی محدود دولت سوریه، بشار اسد قادر به تامین این سرمایه کلان در کوتاه مدت نیست، لذا بازسازی سوریه در کوتاه مدت و بدون جلب حمایت سرمایه گذاران خارجی ناممکن بوده و به سالها و بلکه دهه ها زمان نیاز دارد.
از این رو پر واضح است که دولت سوریه با توجه به واقعیت های اقتصادی حاکم بر این کشور بطور طبیعی برای تسریع در بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه جنگ زده خود، سیاست جلب مشارکت سرمایه گذران خارجی را به عنوان اولویت اصلی خود در فرایند بازسازی این کشور انتخاب کرده است اما اینکه چه کسانی سهم اصلی را در بازسازی سوریه داشته باشند خود به تنهایی می تواند تاثیر شگرفی بر تحولات آینده منطقه داشته باشد از این رو برای مواجهه هوشمندانه با این واقعیت میدانی لازم دیده می شود که ابتدا شناختی مناسب نسبت به بازیگران و تهیه کنندگان علاقمند به مشارکت در بازسازی سوریه داشته باشیم لذا در ادامه این کشورها را نسبت به رویکرد پیشین آنها در جریان جنگ داخلی سوریه به دو دسته دوستان و مخالفان نظام سوریه تقسیم کرده ایم.
در حال حاضر برخی از فعالیتها حاکی از ورود به فاز بازسازی سوریه است.در این زمینه روزنامه العرب، چاپ لندن وابسته به عربستان سعودی نوشته است که ایران در حال عقد قراردادهایی با طرف سوری برای بازسازی این کشور با مشارکت حکومت بشار اسد است.این روزنامه با اشاره به سفر علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل مقام معظم رهبری به روسیه و اظهارات وی در آن جا که گفت اگر دولت سوریه رسما از ایران بخواهد که مستشاران ما خاک این کشور را ترک کنند، یک لحظه درنگ نمی کنیم، سیاستمداران عرب را به ساده انگاری و جهلشان از اوضاع جاری در سوریه متهم کرد و نوشت، حتی اگر ایران رسما بیان کند نیروهای مستشاری اش را از سوریه بیرون می آورد، و واقعا و عملا به انجام این کار اقدام کند، باز هم این اقدام به معنای پایان حضور و نفوذ ایران در سوریه نیست برای این که ایران شرکت های خود را فعال کرده است تا رسما عملیات بازسازی سوریه را آغاز کنند و این مساله باعث حفظ و تعمیق حضور ایران در سوریه خواهد شد.
العرب سپس می نویسد: در حالی که جامعه جهانی دنبال تقویمی برای آغاز بازسازی می گردد و تازه برآورد هزینه های بازسازی سوریه را آغاز کرده، ایران فعالیت اقتصادی خود را در سوریه آغاز کرده است و با قدرت پیش می برد.
العرب در ادامه ادعا می کند، ایران برای تضمین سهم خود در سوریه شعبه ای از سازمان جهاد سازندگی را در سوریه ایجاد کرده است. این موسسه از سال 2015 پروژه هایی را با هدف خدمات رسانی و توسعه انسانی پوشش داده و در مناطقی که ارتش سوریه توانسته است از دست مخالفان پس بگیرد، فعال است. شاخه جهاد سازندگی فعال در سوریه همان شاخه ای است که از سال 1985 در لبنان فعال است و جنوب لبنان را با مدیریت حزب الله بازسازی کرده است. شاخه جهاد سازندگی فعال در لبنان تقریبا تمامی پروژه های عمرانی و خدماتی در ضاحیه جنوبی و مناطق تحت کنترل حزب الله تا جنوب لبنان را زیر نظر دارد.
دوستان سوریه
در این گروه می توان از روسیه و ایران به عنوان دو نامزد جدی و مهم علاقمند به مشارکت در فرایند بازسازی سوریه نام برد زیرا این دو کشور علاوه بر همراهی راهبردی و تاکتیکی با نظام سوریه در طول دوران سخت جنگ با تروریسم موجب شدند تا دولت بشار اسد در زیر سخت ترین فشارهای سیاسی و اقتصادی دولت های غربی و عربی مقاومت کرده و پس از هفت سال پایداری به موفقیت کامل در ثبیت خود دست یابد.
از این رو مشارکت عمده این دو کشور در عرصه بازسازی سوریه علاوه بر پیشگیری از نفوذ و سهم خواهی سایر قدرت های منطقه که تا چندی پیش تسلیح کننده معارضان سوری بودند، موجب تثبیت و گسترش تاثیرگذاری جبهه مقاومت بر تحولات آینده سوریه و منطقه می شود.
خوشبختانه سفر اخیر هئیت عالی رتبه کشورمان به سوریه که با هدف برنامه ریزی جهت مشارکت گسترده در فرایند بازسازی این کشور صورت گرفت علاوه بر تثبیت نقش ایران در فرایند بازسازی این کشور، موجب شد تا دولت سوریه نسبت به قطعیت سرمایه گذاری گسترده بخش خصوصی کشورمان در فرایند بازسازی زیرساختهای اقتصادی و عمرانی این کشور باور و تضمین کافی را پیدا نماید.
روزنامه العرب، چاپ لندن نوشته است که ایران در حال عقد قراردادهایی با طرف سوری برای بازسازی این کشور با مشارکت حکومت بشار اسد است.
این روزنامه با اشاره به سفر علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل مقام معظم رهبری به روسیه و اظهارات وی در آن جا که گفت اگر دولت سوریه رسما از ایران بخواهد که مستشاران ما خاک این کشور را ترک کنند، یک لحظه درنگ نمی کنیم، سیاستمداران عرب را به ساده انگاری و جهلشان از اوضاع جاری در سوریه متهم کرد و نوشت، حتی اگر ایران رسما بیان کند نیروهای مستشاری اش را از سوریه بیرون می آورد، و واقعا و عملا به انجام این کار اقدام کند، باز هم این اقدام به معنای پایان حضور و نفوذ ایران در سوریه نیست برای این که ایران شرکت های خود را فعال کرده است تا رسما عملیات بازسازی سوریه را آغاز کنند و این مساله باعث حفظ و تعمیق حضور ایران در سوریه خواهد شد.
دشمنان سوریه
کشورهایی مانند عربستان و آمریکا که در طول جنگ داخلی سوریه با حمایت همه جانبه از گروه های تروریستی سردمدار مقابله با دولت قانونی سوریه بودند امروز با شکست راهبرد تغییر رژیم و تثبیت بشار اسد در قدرت، بر این باورند که عدم مشارکت در فرایند بازسازی سوریه موجب وابستگی اقتصادی-فرهنگی بیش از پیش سوریه به جبهه مقاومت با محوریت ایران و روسیه خواهد شد که این خود می تواند بیش از نتیجه جنگ داخلی سوریه منافع استراتژیک منطقه ای و بین المللی این کشورها را در دهه های آینده با تهدید و خطر روبرو کند.
لذا عربستان سعودی و آمریکا با این پیش فرض که دولت های ایران و روسیه بدلیل تحریم های بین المللی از شرایط مناسبی برای تامین مالی بخش عمده ای از فرایند بازسازی سوریه برخوردار نیستند، فرصت را مغتنم انگاشته و در راستای نفوذ در سوریه با بهره گیری از اهرم اقتصاد وارد عمل شده اند و لباس دوستی با این کشور را به تن کرده اند که یک نمونه جالب توجه آن اهدای کمک 100 میلیون دلاری ریاض به سوریه است که از آن می توان به عنوان اولین پیش کش رژیم سعودی در جهت کسب مجوز مشارکت در فرایند بازسازی سوریه یاد کرد ک هاین خود زنگ خطر شروع تلاشهای جبهه عبری_عربی در جهت ایجاد جای پای مجدد در سوریه است.
نتیجه گیری
شکی نیست که بازسازی زیر ساخت های اقتصادی ، صنعتی ، شهری و ارتباطی سوریه علاوه بر نیروی انسانی متخصص و تجهیزات فنی مناسب به پشتیبانی مالی قابل توجهی نیز نیاز دارد که هیچ یک از این موارد فعلا به صورت مطلوب در سوریه موجود نیست لذا مشارکت در عرصه بازسازی این فرصت را برای کشورهای مختلف فراهم می کند تا علاوه بر سرمایه گذاری اقتصادی سودآور در سوریه خیل عظیمی از نیروی انسانی و تجهیزات وابسته به خود را به سوریه تزریق نمایند که در بلند مدت موجب وابستگی وتاثیر پذیری سوریه از کشور سرمایه گذار می شود که این خود بستر لازم در راستای تاثیرگذاری بر آینده سوریه را برای سرمایه گذاران فراهم می کند لذا دوستان و همپیمانان تاریخی ملت سوریه با محوریت ایران در این شرایط حساس بایستی با پر کردن خلاء های مورد نیاز در عرصه بازسازی سوریه مانع از نفوذ و تاثیرگذاری جبهه دشمنان سوریه بر این کشور جنگ زده شوند زیرا هر گونه غفلت در این زمینه و واگذاری عرصه بازسازی سوریه به شرکت های رژیم سعودی در نهایت خسرانی غیر قابل جبران برای دولت و ملت ایران و در کل جبهه مقاومت به همراه خواهد داشت.
یادداشتی از نوید کمالی
